Τι είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;
Είναι μια χρόνια πάθηση που εμφανίζεται συνήθως σε ανθρώπους άνω των 60 ετών αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί και νωρίτερα. Τι είναι η ωχρά κηλίδα όμως; Ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό κομμάτι του αμφιβληστροειδούς, το οποίο έχει και την μεγαλύτερη συγκέντρωση φωτοϋποδοχέων, των κυττάρων δηλαδή που προσλαμβάνουν το φως και το μετατρέπουν σε εικόνα. Φωτουποδοχείς υπάρχουν σε όλη την έκταση του αμφιβληστροειδή αλλά η πυκνότητα τους μειώνεται όσο πηγαίνουμε προς την περιφέρεια. Αυτός είναι και ο λόγος που η κεντρική όραση είναι αυτή που επηρεάζεται όταν σε κάποιον εμφανιστεί η συγκεκριμένη πάθηση.
Και φυσικά παρόλη την δυσκολία που δημιουργεί στην καθημερινότητα του ανθρώπου αυτή η μείωση της κεντρικής όρασης, έχει και το θετικό ότι η περιφερική όραση δεν θα επηρεαστεί ποτέ και έτσι ο άνθρωπος δεν θα έχει ποτέ πλήρη απώλεια όρασης. Επιπλέον σε κανένα στάδιο της η εκφύλιση της ωχράς δεν γίνεται επώδυνη δεν έχει δηλαδή ο ασθενείς την δυσάρεστη αίσθηση του πόνου.
Ποια τα σημαντικότερα αίτια;
Προς το παρόν η ακριβής αιτία της ηλικιακής εκφύλισης της ώχρας κηλίδας δεν είναι γνωστή.
Έχει όμως συσχετιστεί με:
- Την Ηλικία: είναι συχνότερη σε ανθρώπους άνω των 65 ετών
- To Γυναικείο φύλο (πιθανώς λόγο του μεγαλύτερου προσδόκιμου ζωής)
- Την κληρονομικότητα: έχουν ήδη βρεθεί γονίδια που έχουν συσχετιστεί με την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και σε ορισμένες οικογένειες είναι πιο συχνό από ότι σε άλλες. Παρόλα αυτά δεν θεωρείται αποκλειστικά κληρονομική νόσος
- Το Κάπνισμα: αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
- Την Έκθεση στον ήλιο: κάποιες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μεγάλη έκθεση στο ηλιακό φως κατά την διάρκεια της ζωής μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να εμφανίσει κάποιος εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
- Την Διατροφή: Μεγάλος αριθμός μελετών έχει δείξει ότι η λάθος διατροφή μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση της νόσου.
Ποια τα συμπτώματα εκφύλισης ωχράς κηλίδας;
Τα συμπτώματα διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά συνήθως το πρώτο σύμπτωμα είναι η παραμόρφωση της εικόνας. Οι ευθείες γραμμές φαίνονται παραμορφωμένες η κυματοειδείς κάτι που γίνεται εύκολα αντιληπτό στην καθημερινότητα του ανθρώπου τις περισσότερες φορές. Στην συνέχεια αρχίζει να υπάρχει δυσκολία δυσκολία στο να διακρίνουν λεπτομέρειες αρχίζει δηλαδή να υπάρχει θόλωση της όρασης.
Συχνή είναι η δυσκολία στο διάβασμα ακόμα και με τα γυαλιά κοντινής όρασης αφού όπως είπαμε το κεντρικό τμήμα της όρασης είναι αυτό που επηρεάζεται περισσότερο. Σε περίπτωση ύπαρξης αιμορραγίας τότε στο κέντρο του οπτικού πεδίου του ανθρώπου εμφανίζεται μια μαύρη κηλίδα, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις η αιμορραγία μπορεί να είναι μεγάλη και να να περιλάβει και το εσωτερικό του ματιού. Εάν συμβεί αυτό η όραση πέφτει σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ακόμα και μέσα σε ώρες.
Σε προχωρημένα στάδια της πάθησης αλλά και σε παραμελημένες περιπτώσεις η αρχική παραμόρφωση ή θόλωση της όρασης δίνει την θέση της σε ένα μόνιμο μαύρο τμήμα στο οπτικό πεδίο.
Με την σωστή παρακολούθηση και θεραπεία είναι δυνατόν να έχουμε την λιγότερη ή και καθόλου απώλεια όρασης ανάλογα βέβαια και με τον τύπο της εκφύλισης.
Ποιοι τύποι υπάρχουν στην ωχρά κηλίδα;
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας η Ξηρά και η Υγρά μορφή. Υπάρχουν όμως και αρχικά στάδια της πάθησης στα οποία λέμε ότι υπάρχει αρχόμενη η πρώιμη εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Στα στάδια αυτά το πιο σύνηθες εύρημα είναι η παρουσία αλλοιώσεων που ονομάζονται Drusen. Τα Drusen σε χρόνια έκθεση έχουν τοξική δράση στα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς που μπορεί να οδηγήσει σε μία από τις δύο προχωρημένες μορφές.
Ξηρά Μορφή
Είναι και ο πιο συχνός τύπος. Συνήθως εξελίσσεται αργά και προκαλεί σταδιακή απώλεια της κεντρικής όρασης. Για να φτάσει στο τελικό της στάδιο θέλει συνήθως αρκετά χρόνια και σε αυτό υπάρχει ένα σημείο στο κέντρο του οπτικού πεδίου από το οποίο ο ασθενής δεν βλέπει. Σε αυτό συμβάλει και το γεγονός ότι πάντα ένα από τα δύο μάτια προηγείται στην εκδήλωση της νόσου άρα και στην μείωση της όρασης.
Υγρά Μορφή
Ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων με ηλικιακή εκφύλιση της ώχρας κηλίδας θα εμφανίσουν την υγρά μορφή. Στην μορφή αυτή αναπτύσσονται παθολογικά αγγεία (νεοαγγεία) από τους υποκείμενους ιστούς προς την ωχρά κηλίδα. Τα αγγεία αυτά δεν είναι σωστά σφραγισμένα με αποτέλεσμα να διαρρέει υγρό από αυτά το οποίο συσσωρεύεται στην ωχρά κηλίδα δημιουργώντας οίδημα. Συχνό είναι επίσης αυτά τα αγγεία να αιμορραγούν. Η μακροχρόνια παρουσία οιδήματος και αιμορραγίας οδηγεί στην δημιουργία ουλής και απώλειας της κεντρικής όρασης.
Η εξέλιξη της υγράς μορφής είναι πολύ γρήγορη και αυτός είναι και ο λόγος που είναι σημαντικό να γίνει σωστή και γρήγορη διάγνωση ώστε να ξεκινήσει θεραπεία.
Πως καταλαβαίνουμε όμως ότι κάποιος έχει εκφύλιση ωχράς κηλίδας;
Ένα εύκολο τεστ που μπορεί κάποιος εύκολα να πραγματοποιήσει στο ιατρείο ή και στο σπίτι είναι ο πίνακας του AMSLER. Ο πίνακας αυτός αποτελείται από ευθείες γραμμές, οριζόντιες και κάθετες και μία κεντρική τελεία. Ο έλεγχος γίνεται ζητώντας από τον ασθενή κοιτώντας μόνο την κεντρική τελεία να μας πει εάν οι γραμμές εμφανίζονται τεθλασμένες σε κάποιο σημείο τους όπως φαίνεται στην εικόνα.
Η διάγνωση ενισχύεται από εξειδικευμένες εξετάσεις όπως η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT) αλλά και την βυθοσκόπηση ή την φωτογραφία του βυθού με τις οποίες βλέπουμε τις διαταραχές της ανατομίας του αμφιβληστροειδούς. Η ακριβής υποκατηγορία της πάθησης επιβεβαιώνεται με αγγειογραφία ή οποία γίνεται είτε με έγχυση σκιαγραφικού ενδοφλεβίως ή με μία πιο σύγχρονη μορφή που λέγεται OCT αγγειογραφία. Η OCT αγγειογραφία έχει το πλεονέκτημα ότι γίνεται σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και δεν απαιτεί την ενδοφλέβια έγχυση σκιαγραφικού εξαλείφοντας έτσι τις πιθανότητες αλλεργικής αντίδρασης.
Ποια η κατάλληλη θεραπεία για αντιμετώπιση της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας;
Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει αυτήν την στιγμή τεράστια έρευνα ως αναφορά την αντιμετώπιση της υγράς αλλά και της ξηράς μορφής. Καινούργια φάρμακα μελετώνται και για τις δυο μορφές και μάλιστα ο Δρ Σκούτερης συμμετείχε σε δυο παγκόσμιες πολυκεντρικές μελέτες που αφορούν τέτοια φάρμακα για την υγρά μορφή αλλά και σε μια επίσης παγκόσμια πολυκεντρική μελέτη για την ξηρά μορφή.
Με τα σημερινά δεδομένα η θεραπεία της υγρά μορφής γίνεται με ενδουαλοειδικές ενέσεις (ενέσεις στο μάτι) αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις με ένα Laser που λέγεται φωτοδυναμική θεραπεία. Οι ενδουαλοειδικές ενέσεις αφορούν έναν παράγοντα που λέγεται Anti-VEGF. Αυτός ο παράγοντας έχει αγγειογεννετική δράση δηλαδή σταματάει την εξέλιξη και οδηγεί σε ίνωση τα παθολογικά νεοαγγεία. Στόχος είναι η μείωση του οιδήματος και η βελτίωση της όρασης.
Χρησιμοποιώντας τα πρωτόκολλα παρακολούθησης και θεραπείας που εφαρμόζονται στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Οξφόρδης στοχεύουμε να προσφέρουμε τον καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα ως αναφορά την τελική όραση του ανθρώπου.
Σε ορισμένες υποκατηγορίες της ηλικιακής εκφύλισης της ώχρας κηλίδας η χρήση του Laser της Φωτοδυναμικής θεραπείας μπορεί να είναι επωφελής. Η φωτοδυναμική είναι μια παλαιότερη θεραπεία η οποία γίνεται με την ενδοφλέβια έγχυση ενός φωτοευαίσθητου παράγοντα ο οποίος διεγείρεται με την χρήση του Laser. Αυτό οδηγεί σε απόφραξη των νεοαγγείων που αναπτύσσονται και είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι σε ορισμένες υποκατηγορίες είναι εξαιρετικά χρήσιμο.
Ως αναφορά την ξηρά μορφή, η αντιμετώπιση γίνεται με υποστηρικτικά μέσα ενώ υποσχέσεις δίνει μια νέα μορφή αντιμετώπισης, η φωτοβιοανάπλαση (Photobiomodulation PBMD). Η θεραπεία αυτή σύμφωνα με κλινικές μελέτες μπορεί να αποβεί ωφέλιμη στην ξηρά μορφή μειώνοντας τα Drusen που παρουσιάζονται αλλά και βελτιώνοντας υπό προϋποθέσεις την οπτική οξύτητα.
Για ασθενείς στους οποίους η νόσος έχει προχωρήσει, και έχουν χαμηλή όραση για μεγάλο χρονικό διάστημα που δεν βελτιώνεται, σημαντική βοήθεια μπορούν να προσφέρουν τα βοηθήματα χαμηλής όρασης. Τα συγκεκριμένα βοηθήματα ενισχύουν την υπάρχουσα όραση χρησιμοποιώντας διαφόρων τύπων μεγέθυνση, φωτισμό αλλά και άλλους τρόπους που κάνουν το κεντρικό σκότωμα να φαίνεται μικρότερο.
Εγχείρηση για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας με καλά αποτελέσματα ακόμα δεν έχει τεκμηριωθεί. Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει με τηλεσκοπικούς ενδοφακούς αλλά και άλλες μεθόδους με αποτελέσματα όμως που ακόμα δεν είναι ικανοποιητικά. Υπάρχουν όμως άλλες παθήσεις της ωχράς κηλίδας εκτός της ηλικιακής εκφύλισης οι οποίες θα μπορούσαν να βελτιωθούν με επέμβαση όπως η οπή ωχράς κηλίδας ή η επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη και πάλι υπό προϋποθέσεις.
Ο Δρ Σκουτέρης έχοντας συνεργασία με τους ιατρούς του πανεπιστημιακού νοσοκομείου της Οξφόρδης αλλά και όντας σε επαφή με την διεθνή κοινότητα ενημερώνεται διαρκώς για τις νέες ερευνητικές εξελίξεις και ανά πάσα στιγμή μπορεί να σας ενημερώσει για αυτές και την εφαρμογή τους στην δική σας περίπτωση.
